Nafaka, boşanma davası sırasında ya da sonrasında taraflardan birinin diğer tarafa ekonomik destek sağlamak amacıyla ödediği mali yardımdır. Türk Medeni Kanunu’nda nafaka, boşanma nedeniyle ekonomik zorluk çekecek tarafın korunması için düzenlenmiştir. Nafaka konusu geniş bir yapıya sahip olup burada Nafaka nedir? Nafaka türleri nelerdir? Nafaka miktarı nasıl hesaplanır? Sorularına cevap vererek nafaka konusu hakkında bilinmesi gerekenleri bu yazımızda sizlerle paylaşacağız.
Nafaka Nedir?
Nafaka, boşanma davası sırasında ya da sonrasında mahkeme kararı ile taraflardan birinin diğerine ödemekle yükümlü olduğu maddi yardımdır. Türk Medeni Kanunu’nda düzenlenen nafaka, boşanma süreçlerinde veya çocukların bakımı gibi durumlarda önemli bir yere sahiptir. Nafakanın amacı, boşanma sonrası ekonomik açıdan zorluk çekecek tarafı güvence altına almak, müşterek çocukların ihtiyaçlarının karşılanmasıdır. Türk Medeni Kanunu’na göre nafaka, tarafların mali durumları, ihtiyaçları ve hukuki yükümlülükleri dikkate alınarak belirlenmektedir. Mahkeme kararıyla hükmedilmesi, tarafların ekonomik durumlarına göre belirlenip zamanla değiştirilebilmesi, geçici ve sürekli olması nafakanın başlıca genel özellikleridir.
Nafaka kendi içerisinde farklı gereksinimlere bağlı olarak çeşitlilik göstermektedir. Türk Medeni Kanun’da da düzenlendiği üzere nafaka türleri, tedbir nafakası, iştirak nafakası, yoksulluk nafakası ve yardım nafakası olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu nafaka türlerinden tedbir nafakası, yoksulluk nafakası ve iştirak nafakası aile hukuku kapsamında boşanma davaları ile ilgili iken yardım nafakası aile hukuku kapsamına girmemektedir.
Nafaka Türleri Nelerdir?
Nafaka türleri, genellikle boşanma davaları sırasında veya sonrasında tarafların ekonomik sıkıntı çekmemesi ve müşterek çocukların ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla belirlenir. Türk Medeni Kanunu’na göre dört ana nafaka türü bulunmaktadır. Bu bağlamda nafaka türlerini kısaca açıklamak gerekirse bir tarafın diğerine maddi destek sağlaması amacıyla mahkeme tarafından belirlenen geçici bir nafaka tedbir nafakasıdır. Boşanma davası sonuçlanıncaya kadar ihtiyaç sahibi tarafın korunması amacıyla ödenmesi gerekmektedir. Boşanma davası sonrasında müşterek çocukların ihtiyaçlarının karşılanması amacıyla ödenen nafaka iştirak nafakasıdır. İştirak nafakası ile çocuğun eğitim, sağlık ve diğer temel ihtiyaçlarının karşılanması amaçlanmaktadır. Boşanma davası sonrasında ekonomik olarak desteğe ihtiyacı olan tarafa yoksulluk nafakası bağlanmaktadır. Yoksulluk nafakası miktarı tarafların gelir durumu ve yaşam standartları göz önünce bulundurularak belirlenmektedir. Yardım nafakası ise altsoy ve üstsoya ödenen nafakadır.
Tedbir Nafakası Nedir?
Tedbir nafakası boşanma davası sürerken, eşlerden birinin diğerine maddi destek sağlamak amacıyla belirli bir süre için ödenen nafaka türüdür. Tedbir nafakası, TMK’nın 169. Maddesinde ‘’ Boşanma veya ayrılık davası açılınca hâkim, davanın devamı süresince gerekli olan, özellikle eşlerin barınmasına, geçimine, eşlerin mallarının yönetimine ve çocukların bakım ve korunmasına ilişkin geçici önlemleri re ‘sen alır. ’şeklinde düzenlenmiştir. Tedbir nafakasının hesaplanmasındaki en önemli husus tarafların gelir düzeyi ve yaşam standartlarıdır. Tedbir nafakası boşanma davası sonuçlanıncaya kadar ödenmektedir. Boşanma davasının kesinleşmesinden sonra dava sonucuna göre sona erebileceği gibi yoksulluk veya iştirak nafakasına da dönüşebilmektedir. Tedbir nafakası boşanma davası sürecinde tarafların ekonomik durumunda değişiklik olması halinde arttırılabilir, azaltılabilir ya da tamamen kaldırılabilmektedir.
İştirak Nafakası Nedir?
İştirak nafakası, boşanma davası sonucunda çocuğun velayeti kendisinde olmayan ebeveynin, çocuğun bakım, eğitim, sağlık ve diğer ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla velayeti elinde bulunduran ebeveyne ödemekle yükümlü olduğu nafaka türüdür. İştirak nafakası çocukların bakım ve eğitimine yönelik olarak belirlenen maddi destektir. İştirak nafakası TMK’nın 18.maddesinde düzenlenmiştir. İlgili madde uyarınca ‘’boşanma ve ayrılık durumlarında hâkim, çocuğun menfaatlerini gözeterek velayet hakkını bir eşe verir ve diğer eşin çocukla ilişkisini düzenler. Hâkim, velayet hakkı kendisine verilmeyen eş için iştirak nafakasına da karar verebilir.’’ Hüküm altına alınmıştır.
İştirak nafakası çocuğun ihtiyaçlarına yöneliktir. Bu sebeple nafaka miktarının hesaplanmasında çocuğun yaşı, eğitim durumu ve yaşam standartları göz önünde bulundurularak hesaplanmaktadır. İştirak nafakası ödemesi çocuk adına yapılır ancak boşama davası sonucunda çocuğun velayet hakkı verilen tarafa ödenmektedir. İştirak nafakası ödemesi hükmedilen tarafın ekonomik durumunda önemli bir değişiklik olması durumunda mahkeme kararıyla artırılabilir, azaltılabilir veya kaldırılabilir. İştirak nafakası, çocuğun 18 yaşını doldurması, ekonomik özgürlük kazanması, evlenmesi ya da Türk Medeni Kanunu’nun 12. maddesine göre mahkeme kararıyla son bulmaktadır.
Yoksulluk Nafakası Nedir?
Yoksulluk nafakası, boşanma davasın sonrasında ekonomik olarak zorluk çekecek, yoksulluğa düşecek olan tarafın talebi üzerine, diğer tarafın mali gücü oranında ödemekle yükümlü olduğu nafakadır. Türk Medeni Kanunu’nun 175.maddesinde; “Boşanma yüzünden yoksulluğa düşecek taraf, kusuru daha ağır olmamak koşuluyla geçimi için diğer taraftan mali gücü oranında süresiz olarak nafaka isteyebilir. Nafaka yükümlüsünün kusuru aranmaz.” şeklinde yoksulluk nafakası düzenlenmiştir.
Yoksulluk nafakasının amacı boşanma sonrası ekonomik zorluk çekecek tarafın geçimini sağlamasına katkı sağlamaktır. Yoksulluk nafakası ödenecek olan tarafın boşanma nedeniyle yoksulluğa düşecek olması ve nafaka ödeyecek olan kişinin de mali durumunun nafaka ödemeye yeterli olması gerekmektedir. Boşanma davası sonucunda nafaka talep eden tarafın boşanmaya sebebiyet veren durumda ağır kusurunun olmaması gerekmektedir. Her iki tarafın eşit derece de kusurlu olması durumunda ise mahkemeden nafaka talep edilebilecektir. Yoksulluk nafakası boşanma davası aşamasında açıkça talep edilmelidir. Aksi halde mahkeme kendiliğinden yoksulluk nafakası bağlamayacaktır. Yoksulluk nafakası süresiz olarak nafaka ödeyecek kişinin mali gücü ve nafaka alacaklısının ihtiyacına göre ödenmektedir. Yoksulluk nafakası, nafaka alan tarafın yeniden evlenmesi, taraflardan birinin ölmesi, nafaka alan kişinin haysiyetsiz yaşam sürmesi, nafaka alacaklısının yoksulluğunun sona ermesi gibi durumlarda sona erecektir. Bu gibi durumlarda mahkeme kararıyla nafaka ortadan kaldırılabilmektedir.
Tavsiye Yazı: Zorunlu Sigorta Nedir?
Yardım Nafakası
Yardım nafakası, bir kişinin geçimini sağlayamayacak durumda olan altsoyu (çocukları ve torunları), üstsoyu (anne, baba, büyükanne ve büyükbaba) veya kardeşlerine maddi yardımda bulunmasını sağlamak için mahkeme tarafından hükmedilen nafaka türüdür. Türk Medeni Kanunu’nun 364. maddesi uyarınca ‘’Herkes, yardım etmediği takdirde yoksulluğa düşecek olan üstsoyu ve altsoyu ile kardeşlerine nafaka vermekle yükümlüdür.’’ Hüküm altına alınmıştır.
Yardım nafakasının amacı; aile bireyleri arasındaki dayanışmayı sağlayarak yardıma muhtaç olan aile fertlerine ekonomik destek verilmesidir. Maddi durumu kötü olan ve geçimini sağlayamayacak altsoy, üstsoy ve kardeşler yardım nafakası talep edebilecektir. Yardım nafakası talep eden kişinin işsizlik, yaşlılık veyahut hastalık gibi nedenlerle geçimini sağlayamaması gerekmektedir. Aynı zamanda nafaka ödenmesi talep edilen kişinin de ekonomik gücünün ödemeye elverişli olması gerekmektedir. Yoksulluk nafakası, mahkemeye başvurulması halinde hâkim tarafından kişinin ekonomik durumu gözetilerek belirlenen miktarda şartlı olarak bağlanmaktadır. Nafaka alacaklısının ekonomik durumunun düzelmesi, nafaka ödeyen kişinin ekonomik durumunun kötüleşmesi, nafaka alacaklısının vefat etmesi durumunda yardım nafakası sona ermektedir.
Anlaşmalı Boşanmada Nafaka Süreleri
Anlaşmalı boşanma sürecinde, nafaka konusunda belirlenen süreler oldukça önemlidir. Taraflar, anlaşmalı boşanma protokolünde nafakanın ne kadar süreyle ödeneceğini belirleyebilmektedir. Anlaşmalı boşanma da müşterek çocuğa ödenecek olan nafaka süresi önem arz etmektedir. Müşterek çocuk için ödenmesi gereken nafaka süresi çocuk reşit oluncaya kadar devam etmekte iken tarafların kararlaştırması durumunda süre uzatılabilmektedir.
Tarafların mali durumları, nafakanın süresi ve miktarı üzerinde etkilidir. Nafaka sürelerinin taraflar arasında açık bir şekilde belirlendiği durumlarda, ileride çıkabilecek anlaşmazlıkların önüne geçilmektedir. Anlaşmalı boşanmalarda nafakanın süresi tarafların mutabakatına bağlıdır ve bu süre protokolde açıkça belirtilmelidir. Eğer bir taraf nafaka süresini değiştirmek ya da kaldırmak isterse, ekonomik veya hukuki bir gerekçeyle mahkemeye başvurabilir. Bu süreçte avukat desteği alınması anlaşmalı boşanma davasında tarafların hak kaybına uğramaması için önem arz etmektedir.
Boşanma Nafakası Hesaplama Yöntemleri
Boşanma nafakası mahkeme tarafından tarafların mali durumu, ihtiyaçları ve yaşam standartları dikkate alınarak belirlenmektedir. Hesaplamaya esas alınacak formül bulunmamakla birlikte, mahkeme tarafından hesaplamaya esas alınacak kriterler doğrultusunda hesaplanmaktadır. Boşanma nafakasının hesaplanmasında nafaka ödeyecek kişinin geliri ve ekonomik durumu, nafaka alacaklısının ekonomik durumu, müşterek çocuk ihtiyaçları, tarafların yaşam standartları, tarafların kusur durumları göz önünde bulundurulmaktadır.
Ayrıca, nafaka miktarının belirlenmesinde asgari ücret gibi yasal sınırların yanı sıra, mahkemelerin geçmişteki benzer davalarda aldığı kararlar da önemli bir rol oynar. Mahkemeye sunulacak belgeler ve tarafların mali durumu, nihai nafaka miktarını etkileyen önemli unsurlar arasındadır. Sonuç olarak, boşanma nafakası hesaplama yöntemleri, karmaşık bir süreçtir ve bu süreçte avukat desteği alınması gerekmektedir. Bu süreçte büromuzda bulunan avukatlarımızdan destek alabilirsiniz. Detaylı bilgi için Bursa Avukat sayfamızı ziyaret edin.
Sıkça Sorulan Sorular
Nafaka nedir?
Nafaka, Türk hukuk sisteminde boşanma veya ayrılık durumlarında bir eşin diğerine ödemesi gereken mali destek olarak tanımlanır. Nafaka, eşlerin birlikte yaşamaktan kaynaklanan bir gereklilik olarak kabul edilir ve genellikle tarafların ekonomik durumlarına, evliliğin süresine ve çocukların ihtiyaçlarına bağlı olarak belirlenir. Nafakanın amacı, boşanma sonrasında ekonomik olarak zayıf durumda olan tarafın yaşam standardını korumaktır.
Nafaka türleri nelerdir?
Nafaka genel olarak üç farklı türe ayrılır: geçici nafaka, yoksulluk nafakası ve iştirak nafakası. Geçici nafaka, boşanma davası devam ederken geçici olarak belirlenen ve bir süreliğine ödenen nafakadır. Yoksulluk nafakası ise, boşanma sonrasında ihtiyaç duyan ve gelir düzeyi düşük olan eşe ödenen nafakadır. İştirak nafakası ise, çocukların eğitim ve temel ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla belirlenen ve genellikle her iki ebeveynin de katkıda bulunması gereken nafaka türüdür.
Nafaka nasıl hesaplanır?
Nafaka miktarı, her iki tarafın gelir durumu, yaşam standartları ve ihtiyaçları göz önüne alınarak mahkeme kararıyla belirlenir. Ayrıca, nafaka talep eden tarafın edimsel ve gelir durumları, çocuk varsa onların ihtiyaçları da hesaba katılır. Mahkeme, tüm bu unsurları değerlendirerek nafaka miktarını belirleyip gerekli kararları alır. Bu süreç, tarafların ekonomik dengesini sağlamaya yönelik bir güvencedir.
Nafaka ne zaman sona erer?
Nafakanın sona erme süreleri, türüne ve mahkeme kararına bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Yoksulluk nafakası, nafaka alacaklısının yeniden evlenmesi durumunda veya maddi durumunun düzelmesi halinde sona erebilir. İştirak nafakası ise, çocukların 18 yaşına girmesi ile sona ererken, ergin olan çocukların kendi geçimlerini sağlama yeterliliği oluşturduğu durumlarda da kesilebilir. Geçici nafaka, dava süreci sona erdiğinde sonlanır.