Koşullu salıverme (şartlı tahliye), hükümlünün cezasının belirli bir bölümünü cezaevinde çektikten sonra, iyi halli olması ve belirli şartları yerine getirmesi koşuluyla, cezasının kalan kısmını dışarıda denetim altında tamamlamasına imkân tanıyan bir ceza hukuku uygulamasıdır. Koşullu salıverme 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkındaki Kanun’un 107. Ve 108. Maddelerinde düzenlenmiştir.
Koşullu Salıverme (Şartlı Tahliye) Şartları
Hükümlünün koşullu salıvermeden yararlanabilmesi için birtakım şartları sağlaması gerekmektedir. Koşullu salıverme için mahkûmun cezasının belirli bir oranını cezaevinde geçirmiş olması gerekir. Bu oranlar işlenen suçun türüne göre değişmektedir. Genel kural olarak hükümlü aldığı cezanın 2/3’ünü cezaevinde geçirmeli, kalan 1/3’lük kısmı ise denetimli serbestlik altında geçirebilecektir. Hükümlünün şartlı tahliyeden yararlanabilmesi için cezaevinde geçirdiği süre boyunca iyi halli olması koşulu aranmaktadır. Cezaevi idaresi, hükümlünün cezaevi kurallarına uyması, disiplin cezası almaması, ıslah olup olmadığına dair bir rapor hazırlayarak bu değerlendirme sonucunda hükümlünün toplum içinde yaşama uyum sağlayabileceği kanaatine varılmalıdır. Koşullu salıverme, hükümlünün doğrudan özgürlüğüne kavuştuğu anlamına gelmeyecektir. Tahliye sonrası belirlenen ikamet adresinde bulunmak, kolluk kuvvetlerine belirli aralıklarla imza vermek, uyuşturucu veya alkol bağımlılığı bulunduğu taktirde tedavi programlarına katılmak gibi birçok kurala uyması gerekmektedir. Şartlı tahliye sürecinde yeni bir suç işlemesi veya denetimli serbestlik yükümlülüklerini ihlal etmesi durumunda koşullu salıverme iptal edilecek ve tekrar cezaevine gönderilecektir. Bazı ağır suçları işleyenler belirli durumlarda bu haktan yararlanamayacaktır. Koşullu salıverme, belirli şartların sağlanması durumunda hükümlülere tanınan bir haktır ancak kesin bir hak değildir. Ceza süresi, iyi hallilik durumu ve denetimli serbestlik kurallarına uyum gibi faktörler mahkemenin değerlendirmesine bağlıdır.
Koşullu Salıverilme Başvurusu Nasıl Yapılır?
Koşullu salıverme (şartlı tahliye) başvurusu, hükümlünün ceza süresinin 2/3’ünü tamamladıktan sonra Cezaevi İdare ve Gözlem Kurulu tarafından yapılan değerlendirmeye dayanarak yürütülen bir süreçtir. Hükümlü veya vekili belirli şartları yerine getirdikten sonra başvuruda bulunabilir. Koşullu salıverme süreci genellikle Cezaevi İdare ve Gözlem Kurulu tarafından re ’sen başlatılmaktadır. Cezaevi yönetimi, hükümlünün ceza süresini doldurduğunu ve iyi halli olduğunu değerlendirir. Disiplin cezası alıp almadığı, cezaevi kurallarına uyup uymadığı göz önünde bulundurulur. Olumlu karar verilirse başvuru İnfaz Hakimliği’ne gönderilecektir. Cezaevi yönetiminden gelen başvuru dosyası, İnfaz Hakimliği tarafından incelenir. Gerekli görüldüğü taktirde hükümlü veya vekilinden ek bilgi talep edilebilecektir. Uygun görülmesi halinde koşullu salıverme kararı verilecektir. İnfaz Hakimliği’nin verdiği karar Cumhuriyet Savcılığı’na gönderilir. Savcılık, kararın uygulanmasını cezaevine bildirir ve hükümlü tahliye edilerek denetimli serbestlik süreci başlar. Başvuru için talep dilekçesi, iyi hal belgesi, ceza infaz sürecine ilişkin belgeler gerekli olup bu belgelerin infaz hakimliğine sunulması gerekmektedir. Başvurunun reddedilmesi durumunda 15 gün içinde Ağır Ceza Mahkemesine itiraz edilebilecektir.
Koşullu Salıverilme Süreci Nasıl İşler?
Koşullu salıverme süreci, hükümlünün cezasının belirlenen kısmını cezaevinde infaz ettikten sonra, iyi halli olması şartıyla cezasının geri kalan kısmını denetimli serbestlik altında tamamlamasını sağlayan bir infaz hukuku uygulamasıdır. Süreç, belirli aşamalardan oluşur ve cezaevi yönetimi, infaz hakimliği ve savcılık tarafından yürütülür.Hükümlünün koşullu salıvermeden yararlanabilmesi için Ceza süresinin koşullu salıverme için yeterli kısmının tamamlanmış olması, hükümlünün iyi halli olması ve denetimli serbestlik yükümlülüklerine uyabileceğinin kanaatine varılmalıdır. Bu şartların sağlanması ile koşullu salıverme süreci başlayabilecektir. Hükümlünün tahliye edilmeden önce iyi halli olup olmadığı, disiplin cezalarının bulunup bulunmadığı ve cezaevi sürecine uyumu değerlendirilecektir. Cezaevi İdare ve Gözlem Kurulu, hükümlünün topluma uyum sağlayabilecek durumda olup olmadığını inceleyecektir. Hükümlünün iyi halli olduğunun tespiti halinde İnfaz Hakimliğine başvuru yapılabilecektir. Hakimlik, hükümlünün dosyasını inceleyerek ceza süresi ve disiplin durumu açısından değerlendirme yaparak koşullu salıverme kararı verecek ya da ret kararı verecektir. Başvurunun reddedilmesi halinde 15 gün içinde Ağır Ceza Mahkemesi’ne itiraz edilebilecektir. Koşullu salıverilen kişi, denetimli serbestlik kapsamında belirli bir süre denetim altında kalacaktır. Yeni bir suç işler veya denetim yükümlülüklerine uymazsa, koşullu salıverme iptal edilir ve tekrar cezaevine gönderilecektir. Denetimli serbestlik süresinin sona ermesi ise hükümlü özgürlüğüne kavuşacaktır. Ancak bu süreçte hükümlü şartları ihlal eder ise koşullu salıverme iptal edilir ve cezaevine geri gönderilecektir. Koşullu salıverme süreci cezaevi, infaz hakimliği ve savcılık tarafından yürütülen detaylı bir süreçtir. Hükümlünün iyi halli olması, belirlenen ceza süresini doldurması ve denetimli serbestlik kurallarına uyması koşulları sağlanırsa tahliye edilir. Ancak bu süreçte yükümlülüklere uyulmaması halinde koşullu salıverme hakkı iptal edilebilir.
Tavsiye Yazı: Hapis Cezaları
Koşullu Salıverilme Kararı Kimler Tarafından Verilir?
Koşullu salıverme kararı, belirli aşamalardan geçerek farklı yetkili merciler tarafından değerlendirilir ve onaylanır. Hükümlünün iyi halli olup olmadığını değerlendiren ilk merci cezaevi idare ve gözlem kuruludur. Hükümlünün cezaevi içindeki davranışlarını, disiplin cezalarını ve rehabilitasyon sürecini inceleyerek koşullu salıverme için uygun olup olmadığına kurul tarafından karar verilir. Hükümlünün iyi halli olduğuna kanaat getirilir ise rapor hazırlanarak İnfaz Hakimliğine gönderilecektir. İnfaz hakimliği hükümlünün ceza süresini tamamlayıp tamamlamadığını, iyi halli olup olmadığını ve koşullu salıverme şartlarını yerine getirip getirmediğini değerlendirerek kabul kararı veya ret kararı verecektir. Ret kararı verilmesi halinde 15 gün içinde Ağır Ceza Mahkemesi’ne itiraz edilebilecektir. İnfaz Hakimliği’nin verdiği koşullu salıverme kararı Cumhuriyet savcılığı cezaevine bildirir ve tahliye süreci başlatılacaktır. Özetle Cezaevi İdare ve gözlem kurulu tarafından ilk değerlendirme yapılarak olumlu görüşe varılması sonucunda dosya İnfaz Hakimliğine gönderilecek, infaz hakimliği nihai kararı verecek ve Cumhuriyet savcılığı tarafından da koşullu salıverme kararı uygulanacaktır.
Koşullu Salıverilme ile Denetimli Serbestlik Farkı
Koşullu salıverme ve denetimli serbestlik, birbirine benzeyen ancak farklı amaçları ve uygulama süreçleri olan iki hukuki kavramdır. Koşullu salıverme hükümlünün cezasının belirli bir bölümünü cezaevinde infaz ettikten sonra iyi halli olması şartıyla tahliye edilmesidir. Denetimli serbestlik ise Hükümlünün, cezasının belirli bir kısmını cezaevi yerine toplum içinde denetimli olarak tamamlamasını sağlayan infaz yöntemidir. Koşullu salıvermenin amacı Hükümlünün cezasının kalan kısmını dışarıda, belirli kurallar çerçevesinde tamamlamasını sağlamaktır. Denetimli serbestliğin amacı ise Hükümlünün toplum içinde suça yeniden karışmadan rehabilite edilmesini sağlamaktır. Koşullu salıvermeden İyi halli olduğu tespit edilen ve ceza süresinin gerekli kısmını tamamlayan hükümlüler yararlanabilmektedir. Denetimli serbestlikten Hafif suçlar işleyen veya cezasının belirli kısmını tamamlayan hükümlüler yararlanabilmektedir. Koşullu salıvermede tahliye edilen kişi, denetimli serbestlik süresince belirlenen kurallara uymak zorundadır. Denetimi serbestlikte kişi, denetimli serbestlik şartlarına uygun olarak belirli süre boyunca kontrollü serbest bırakılır. Koşullu salıverme denetim sürecinde Tahliye edilen kişi, belirli aralıklarla denetime tabidir. Yeni suç işlemesi veya kuralları ihlal etmesi halinde koşullu salıverme iptal edilip cezaevine geri gönderilecektir. Denetimli serbestlikte ise hükümlü, cezaevine girmeden veya cezasının son döneminde denetimli olarak serbest bırakılır. Denetimli serbestlik kurallarını ihlal ederse cezaevine geri dönebilir. Koşullu salıvermede hükümlü tam anlamıyla serbest değildir, belirli yükümlülükleri yerine getirmek zorundadır. Denetimli serbestlikte hükümlü koşullu olarak serbest olup topluma uyum sağlaması için rehabilite edilmektedir.
Koşullu Salıverilmede İnfaz Oranları
Koşullu salıverme sürecinde, hükümlünün cezasının belirli bir kısmını cezaevinde geçirmesi gerekir. Hangi suçtan hüküm giyildiğine bağlı olarak infaz oranları değişiklik gösterir. Ancak genel kural hükümlünün cezasının en az 2/3’ünü cezaevinde çekmesi şeklindedir. Terör, örgütlü suçlar, kasten öldürme gibi ağır suçlar için infaz orası 3/4’tür. Çocuklara karşı işlenen cinsel istismar suçlarında infaz oranı 4/5’tir. Müebbet hapis cezası alan hükümlünün koşullu salıvermeden yararlanabilmesi en az 24 yıl, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası alan hükümlünün ise en az 30 yıl cezaevinde kalması gerekmektedir.
Koşullu Salıverilmenin Kaldırılması Kararına İtiraz
Koşullu salıverme ile serbest bırakılan hükümlü, denetimli serbestlik süresi boyunca belirlenen yükümlülüklere uymak zorundadır. Bu yükümlülükleri ihlal etmesi veya yeni bir suç işlemesi durumunda koşullu salıverilmesi iptal edilerek hükümlü tekrar cezaevine gönderilecektir. Hükümlünün denetimli serbestlik yükümlülüklerine uymaması, koşullu salıverme süresi içerisinde yeni bir suç işlemesi ve disiplin suçu işlemesi halinde koşullu salıverme kararı kaldırılacaktır. Koşullu salıverme kararının kaldırılmasına hükümlü veya avukatı itiraz edebilecektir. İnfaz hakimliği tarafından verilen karara karşı kararın tebliğinden itibaren 15 gün içinde Ağır Ceza Mahkemesine itiraz edilebilmektedir. İtiraz sürecinde koşullu salıvermenin kaldırılma nedenleri incelenmektedir. Mahkeme tarafından koşullu salıvermenin kaldırılmasının hukuka uygun olup olmadığı değerlendirilerek iptalin hukuka aykırı bulunması halinde hükümlü tekrar denetimli serbestlik kapsamında serbest bırakılmaktadır. Ancak mahkeme itirazı reddederse, koşullu salıverme kesin olarak kaldırılır ve hükümlü kalan cezasını tamamlamak üzere tekrar cezaevine alınacaktır.
Koşullu Salıverilme – Şartlı Tahliye Yargıtay Kararları
YARGITAY 1. CEZA DAİRESİ- KARAR: 2019/3085
Dosya kapsamına göre, 5275 sayılı Kanun’un 105/A maddesi gereğince koşullu salıverilme tarihlerine kadar kalan cezalarının infazına denetimli serbestlik tedbiri uygulanmak suretiyle karar verilen hükümlülerin, 5275 sayılı Kanun’un 105/A-6-b-son bendinde yer alan “b) Hakkında belirlenen yükümlülüklere, denetimli serbestlik müdürlüğünün hazırladığı denetim ve iyileştirme programına, denetimli serbestlik görevlilerinin bu kapsamdaki uyarı ve önerileriyle hakkında hazırlanan denetim planına uymamakta ısrar etmesi…. halinde, denetimli serbestlik müdürlüğünün talebi üzerine, koşullu salıverilme tarihine kadar olan cezasının infazı için kapalı ceza infaz kurumuna gönderilmesine, infaz hâkimi tarafından karar verilir.” hükmü gereğince müeyyide olarak koşullu salıverilme tarihlerine kadar kalan cezalarını infaz etmeleri için kapalı ceza infaz kurumuna iadelerinin öngörüldüğü, ancak bu durumun söz konusu hükümlülerin yeniden koşullu salıverilmelerine engel teşkil etmediği gibi, iyi halliliklerinin ortadan kalkmasına karine teşkil etmediği gözetilmeksizin, somut dosyada cezasının infaz olunacak kısmını iyi halle tamamladığından bahisle 28/01/2014 tarihinden itibaren koşullu salıverilmesi talep edilen hükümlünün koşullu salıverilmesine ilişkin talebin reddine ilişkin karara karşı yapılan itirazın kabulü yerine reddine karar verilmiştir.
YARGITAY 10. CEZA DAİRESİ 2022/11004 E., 2022/9302 K.
Mevcut yasal düzenlemelere göre somut olay değerlendirildiğinde; Hakkında denetimli serbestlik tedbiri uygulanmasına karar verilen hükümlünün denetim planına uygun davranmaması nedeniyle yaptırım olarak koşullu salıverilme tarihine kadar kalan cezasını infaz etmesi için kapalı ceza infaz kurumuna iadesinin öngörüldüğü, ancak bu durumun hükümlünün yeniden koşullu salıverilmesine engel teşkil etmediği, Erciş A Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu Müdürlüğünce hükümlü …’un iyi halli hükümlü olduğunun ve koşullu salıverilmesinin uygun olacağının bildirildiği, şartla tahliye hükümlerinden yararlanmasına engel yasal düzenleme bulunmadığı da anlaşılmakla, hükümlünün koşullu salıverilmesine ilişkin talebin reddine ilişkin karara karşı yapılan itirazın kabulü yerine reddine karar verilmesinde isabet bulunmadığından, yasaya aykırı bulunan Van 1.Ağır Ceza Mahkemesinin 18/02/2014 tarih ve 2014/69 değişik iş sayılı kararının (kanun yararına) bozulması cihetine gidilmiştir.
5275 sayılı Kanun’un 108. maddesinin 3. fıkrasında “ikinci defa tekerrür hükümlerinin uygulanması durumunda, hükümlü koşullu salıverilmez” düzenlemesine yer verilmiştir. Buna göre, sanık hakkında birinci tekerrür şartlarının oluşması nedeniyle tekerrür hükümleri uygulandıktan ve tekerrür uygulanan mahkûmiyet kesinleştikten sonra, yeniden tekerrür hükümlerinin uygulanmasını gerektiren bir suçun işlenmesi halinde ikinci kez tekerrür hükümleri uygulanacak ve hükümlü artık koşullu salıvermeden yararlanamayacaktır. Ancak, ikinci defa tekerrür hükümlerinin uygulanabilmesi için, ilk kez mükerrirlere özgü infaz rejiminin 5237 sayılı TCK’nın 58. maddesi kapsamında uygulanması gerekmektedir. Somut olayda ilk mükerrirliğin, 765 sayılı TCK’nın 81. maddesi ile oluşması ve bu suretle önceki cezanın arttırılması nedeniyle buna dayanılarak sanık hakkında ikinci defa mükerrirlere özgü infaz rejiminin uygulanması şartları oluşmadığından sanık hakkında ikinci kez tekerrür hükümlerinin uygulanamayacağının gözetilmemesi, bozma nedenidir.